Fetal İyilik Testleri
Bu testler anne karnındaki fetusun yaşamını tehdit eden bir risk olup olmadığını saptamaya yöneliktir. Esas amaçları, anne karnında bebek ölümü riski doğduğunda öncede saptamak ve engellemektir. Bu amaçla uygulanan çeşitli testler vardır.
Non stres testinin kısaltılmışıdır. Fetusun elektronik olarak monitorizasyonudur. Anne karnına 2 prob bağlanır. Bunlardan biri rahimdeki kasılmaları ölçen ve kaydeden mekanik olarak çalışan “kontraksiyon probu”, diğeri ise fetal kalp atımlarını doppler yöntemi ile saptayan ve grafik halinde kaydeden “fetal kalp hızı probu”dur.
Normalde fetusun kalp atım hızı sabit değildir. Vurudan vuruya değişkenlik gösterir ve fetusun hareketleri ile hızlanır. Bu değişkenlik fetusun sağlık durumunun iyi olduğunu gösterir. Eğer, fetal sıkıntı varsa bu beklenen değişkenlik ve fetal hareketler sırasında kalp hızında artış gözlenmez. Hatta, kalp atım hızında istenmeyen yavaşlamaları olur ki bu çocuğun yaşamının risk altında olduğunu gösterir.
Kontraksiyon probu ise belirtildiği gibi rahimdeki kasılmaları kaydeder. Bu hem rahim kasılmalarının dökümante edilmesinde ve dolayısıyla gerçek ve yalancı doğum kasılmalarının ayırt edilmesinde faydalıdır. Hem de kasılmalar ile fetal kalp atım hızı arasındaki ilişkiyi göstermesi açısından önemlidir. Kasılmalar sonrası fetal kalp atım hızında yavaşlama olması fetus için ciddi bir risk işaretidir. Acil doğum gerektirebilir.
NST yapmak için annenin karnının tok olmalıdır. Anne yatarken kalp seviyesinin daha yukarıda olmalı, yani tam düz yatmamalıdır. Bazı durumlarda sol yanına doğru dönmesi daha tercih edilir. Problar karna uygun pozisyonlarda bağlanır ve yaklaşık 20 dk kaydedilir. Bu sırada, fetal hareket olduğunda annenin bir düğmeye basması istenir. Anne düğmeye bastıkça cihaz bunu kağıt üzerinde işaretler. Fetal hareketlerin karşılığında fetal kalp hızındaki istenen kriterlerde hızlanma olması ve bunun 20 dk içinde en az 2 defa olması durumunda NST “reaktif” olarak değerlendirilir. Yani fetusun sağlığı iyidir ve bu şekilde normal NST’yi gördüğümüz zaman %99 olasılıkla fetusun en az 1 hafta anne karnında ölmeyeceğini söyleyebiliriz.
Ultrasonografi ve NST cihazının aynı anda kullanılması ile yapılan bir fetal iyilik testidir. Beş ayrı parametre değerlendirilir. Bunların 4’üne ultrason ile bakılır, beşincisi ise NST’dir. Ultrasonda fetusun hareketleri, solunum hareketleri, kas tonusu ve amniyon sıvı miktarı değerlendirilir. NST de daha önce anlatıldığı şekilde değerlendirilir. Her bir parametrenin istenen kriterlere uyması 2 puanla skorlanır. Toplam skor 10 üzerinden değerlendirildiğinde 8-10 puan çocuğun sağlığının iyi olduğunu gösterir. Daha düşük puanlar ve özellikle amniyon sıvısının azalması durumunda fetusun sağlığı tehlikededir.
NST cihazı ile ya da daha doğru bir tanımla elektronik fetal monitorizasyon aracılığıyla yapılır. Amaç rahim kasılmaları oluştuğu sırada rahimde oluşacak kan akımı azlığı nedeniyle fetusta sıkıntı olup olmayacağını öğrenmektir. Doğum eylemini başlatabileceğinden riskli durumda doğurtmayı düşünmediğimiz (prematür bebek gibi) durumlarda uygulanmamalıdır. Serum ile oksitosin verilir ya da meme başı uyarılması ile rahimde kasılmalar oluşturulur. Kasılmalar sonrasında fetal kalp hızında yavaşlamalar olmaması istenen sonuçtur. Eğer bu tür yavaşlamalar varsa fetus risk altındadır, bir an önce doğurtulmalıdır.
Doppler ultrasonografide bebeğe olan (uterus damarları ve göbek kordonundan) ve bebekteki kan akımlarının incelenmesi ile bebekteki kan akım hızlarındaki azalma yani plasental yetmezlik saptanır. Halk arasında renkli ultrason olarak bilinen ultrason çeşidi budur ve amaç bebeği renkli olarak görüntülemek değil kalbin sistol (atım) ve diyastol (dolum) zamanlarında “kan akım hızlarını” incelemektir. Zaten buradaki renkler bilgisayar ortamında suni olarak oluşturulmuş renklerdir ve kan akımının proba yaklaşması veya probtan uzaklaşmasına göre mavi veya kırmızının çeşitli tonlarında olur. Renklendirilmiş kan akımlarını tespit etmek daha kolaydır ve tespit edilen kan akımları dalga şekilleri halinde grafiksel olarak dökümante edildiklerinde kan akım hızındaki değişiklikler görüntülenebilir ve birtakım spesifik oranlama yöntemleri ile subjektif olarak hesaplamalar ile akım hızındaki azalmalar belirlenebilir.
Doppler veya renkli doppler ultrasonografi özellikle gelişme geriliği başta olmak üzere yüksek riskli gebeliklerin takibinde oldukça faydalıdır. Doppler daha çok yönlendirici bir testtir. Diğer fetal iyilik testleri ile birlikte gebelik yönetiminde yardımcıdır. Ancak, bazı durumlarda örneğin göbek kordon atardamarında “ters akım” olması bebeğin ciddi risk altında olduğunu gösterir ve acilen bebeğin doğurtulmasını gerektirir.
Doppler özelliği taşıyan ultrason cihazları geleneksel cihazlara göre son derece pahalı olduğundan her merkezde bulunmazlar ve bu nedenle çoğu zaman doppler incelemeleri gebeliği takip eden doktor dışında başka bir doktor tarafından yapılmaktadır. Merkezimizde renkli doppler ultrasonografi uygulanmaktadır. |
